125 jaar
Waar sommigen een aardappel zien, zien wij een wereld vol mogelijkheden. Al meer dan 125 jaar. Wat begon in een klein dorpje in Friesland, is inmiddels uitgegroeid tot een internationale marktleider op het gebied van aardappelveredeling, pootgoedhandel en productconceptontwikkeling.
Dit is het verhaal van HZPC.
Onze oprichters
Het verhaal van HZPC is ook het verhaal van Hettema en ZPC. Twee organisaties die handelden in dezelfde periode, onder dezelfde omstandigheden. Graag stellen wij de grondleggers van HZPC voor: Hette Hettema en Jakob Wiersma.
Hette Hettema
Oprichter van handelshuis Hettema
Hette is zoon van een gardenier met vee. Zijn vader kent weinig succes. Hette is niet van plan om eenzelfde lot te aanvaarden. Hij wil het ondernemende pad volgen van zijn opa, naar wie hij is vernoemd.
Hette handelt vanaf zijn jonge jeugd in kleinvee, groenten en aardappelen. Later als gardenier verbouwt hij de gewassen waarin hij zelf handelt. In de jaren voor zijn 35e verjaardag bouwt hij vooral een goede naam op met zijn pootaardappelen.
Jakob Wiersma
Oprichter van ZPC
Jakob is de zoon van een landarbeider. Zijn jeugd kenmerkt zich door geldgebrek en armoede. Maar Jakob is vastbesloten om het beter te doen.
Jakob kijkt naar de weelde bij akkerbouwers en kooplui. Maar boer kan hij niet worden. Daar heeft hij het geld niet voor. Daarom probeert hij het in de handel. Hij gaat aan de slag bij een graankoopman. Eerst in de boekhouding en later als handelsman.
Logo's door de jaren heen
Hettema's eerste logo
ZPC's eerste logo
Hettema's tweede logo
HZPC's eerste logo
HZPC's derde logo
Huidig Royal HZPC Group logo
De reis
1898
Het is 27 februari 1898.
De koffie en oranjekoek wachten op Hette Tjitzes Hettema (1863 - 1947) en Anne Fokkes van der Meer (1865 - 1926) in hun huis aan de Alddyk in Bitgum. Hette wordt vandaag 35 jaar. En dit vieren ze uitbundig, want naast zijn verjaardag viert het echtpaar nóg een heuglijk feit. Handelshuis Hettema werd opgericht.
Anne Fokkes van der Meer
Anne is Hette Hettema's vrouw. En het was in feite zij, die kansen in het buitenland zag en besloot dat haar man zijn pootaardappelen naar Duitsland moest brengen. Naast haar vertrouwen geeft Anne aan Hette 100 gulden mee. Het startkapitaal van wat later uit zou groeien tot een multinationale onderneming.
1919
Directeur Jakob Wiersma vindt dat de telers te zelfstandig opereren, wat niet in het gezamenlijke belang is. Hij stelt voor het bureau om te zetten naar een vereniging met leden. Daarom werd ZPC opgericht op 23 april 1919. Om het volledige verhaal van ZPC te vertellen, moeten we terug naar 1903, toen het eerste zaadje voor de oprichting van ZPC werd geplant.
Eerste export ZPC niet betaald
Het is herfst, 1920. De jonge vereniging ZPC exporteert haar eerste poot- en zaaigoed: drie treinwagons Eigenheimers (pootaardappelen) en een wagon zaaihaver. De bestemming is België. Maar er wordt niet betaald…
Adjunct-directeur Johannes Bekius vraagt toestemming aan directeur Jakob Wiersma om per fiets naar België te reizen. Hij komt terecht bij een mevrouw. Zij is penningmeester voor de boeren aan wie ZPC de pootaardappelen heeft geleverd. De opluchting is groot wanneer Johannes op bezoek komt. Want al snel komt een blikken trommeltje op tafel met Belgische Franken. De penningmeester had eerder geen idee hoe ze het geld naar ZPC in Nederland moest sturen.
1937
Medewerker Daan Groen van ZPC is een gewaardeerde kracht. Hij valt op door zijn inzet. In de winter werkt hij in het pakhuis voor zaaizaden. Maar ‘s zomers heeft hij weinig te doen. Om te voorkomen dat hij vertrekt, bedenkt directeur Johannes Bekius dat Daan Groen zou kunnen helpen met kweekwerkzaamheden. Kort hierna koopt men in Ried land aan voor een eigen kweekveld. Het kweekwerk van ZPC leidt in de eerste jaren niet tot nieuwe rassen, maar wel wordt hier de basis gelegd voor het ras Béa dat later op haar beurt aan de basis staat van het door Hettema geïntroduceerde aardappelras Spunta.
De brug in ZPC's logo
ZPC heeft tot 1931 geen logo. Dit verandert wanneer in dit jaar de Landbouwuitvoerwet van kracht wordt. Het gevolg hiervan is dat de Nederlandse Algemene Keuringsdienst voor zaaizaad en pootgoed van landbouwgewassen (NAK) vanaf 1932 de keuringen verricht. Een door de overheid aangestelde stichting.
Vanaf dat moment houdt ZPC op met de keuringen en richten zij zich volledig op de handel. De coöperatie wil de figuurlijke brug zijn tussen de producent en de gebruiker. Grafisch wordt dit uitgebeeld met een beeldmerk. Op de brug die ZPC graag wil zijn, staat de naam, maar de trein die op de brug rijdt wordt hét symbool. Zo wordt ZPC in sommige landen ‘Marque du train’ genoemd, het treinmerk.
1952
In de vrije markt staan de prijzen van pootaardappelen onder druk. De telers worden hier de dupe van. Dit wil Hettema Zonen tegengaan door eigen rassen te kweken. Om zo een betere positie in de markt te creëren en tegelijk het rendement van telers te verbeteren. Het ras Amaryl - in Friesland ook wel bekend als ‘Hettema’s - is het eerste succes.
De Amaryl is het eerste ras in de rassenlijst met resistentie tegen de gevreesde aardappelmoeheid pathotype A. De - in die tijd - verplichte eerste letters van AMaryl verwijzen naar Aardappel Moeheid.
Onder leiding van Herman Hettema (zoon van Tjitze Hettema) is het kweekbedrijf samen met de aangesloten kwekers in staat om succesvolle rassen op de markt te brengen, zoals Draga, Liseta, Mondial en Spunta.
De koning van de aardappelen
“Elk bekend aardappelras heeft een keer in de voerkist (voor het vee) gelegen.” Een uitspraak die verwijst naar Bintje – die later opnieuw werd uitgevonden – maar zeker ook geldt voor de Spunta. Deze koning der aardappelen wordt gekweekt in Drenthe, bij kweker J. Oldenburger en komt in 1969 op de rassenlijst. Veredelaars zien eerst weinig in de Spunta, maar wat we niet wisten...
1965
Vlaggen, bloemen, ballonnen en heel veel mensen. Vandaag is het feest in Metslawier. Want het nieuwe kweekbedrijf Ropta (tegenwoordig bekend als HZPC Research) wordt geopend door prinses Margriet.
Hoe aardappelras Irene aan haar naam komt
Een verhaal van Johannes Dirk Bekius – oud-directeur ZPC
“Op een dag kwamen koningin Juliana en prins Bernhard op werkbezoek in Friesland. Ook ZPC was uitgenodigd om een presentatie van haar werk te tonen. Mijn vader (Johannes Bekius) vroeg hen toen of de nieuw gekweekte aardappel, ZPC 43855, een veelbelovend ras, vernoemd mocht worden naar de toen nog jongste dochter van de koningin, Irene. Dat kon natuurlijk zomaar niet, dat moest allemaal officieel worden aangevraagd. Dat is ook gebeurd, maar de koningin besliste negatief. ZPC, niet voor één gat te vangen, schreef een keurig briefje terug waarin zij meedeelden het besluit te respecteren en dat de directie nu besloten had om deze veelbelovende aardappel te vernoemen naar de Griekse godin van de vrede: Irene”.
1999
Iedereen is het erover eens. Een huwelijk tussen Hettema en ZPC kan een droomhuwelijk worden. De pootgoedhandelshuizen vullen elkaar aan. De toenmalige bestuurders Jasper Knoester (Hettema), Lykele Aardema (ZPC) en de leiders van beide telersgroepen verrichten achter de schermen veel werk om de fusie tot stand te laten komen.
Een nieuwe naam: HZPC
De fusie is beklonken. Voorlopig opereert het nieuwe bedrijf onder de naam Hettema en ZPC. Om een nieuwe naam te bedenken schrijft men een prijsvraag uit onder het personeel. Een voorwaarde is dat de nieuwe naam geen afkorting mag zijn
Desondanks komt oud-Hettema-directeur Dirk Jan Meijer met de beslissende ingeving: De ‘HZ’ van Hettema Zonen, gecombineerd met ‘PC’ van ZPC. Zo kijkt men met gelijkwaardigheid naar een voor de hand liggende naam: HZPC.
2001
HZPC is groot in Nederland, maar klein in de wereld. Met de komst van de nieuwe directeur Gerard Backx ontstaat er een andere manier van denken. Net als Anne Fokkes van der Meer haar man Hette Hettema naar Duitsland stuurde om verder te kijken, stuurt Gerard Backx erop aan om verder te kijken dan het Nederlandse marktaandeel. De drive ontstaat om te kijken wat er in de rest van de wereld gebeurt. Niet langer denken als een Nederlandse exporteur, maar als mondiale speler die actief is in pootaardappelen. Met telers overal ter wereld
In belangrijke pootgoedproductielanden richt HZPC vanaf 2001 vestigingen op. Om een tijdje later ook vanuit deze landen HZPC-rassen te telen en verkopen. Iin 2008 is HZPC het grootste bedrijf ter wereld dat actief is in de export van pootaardappelen
Anders kijken naar licentieteelt
De visie van HZPC gaat verder dan denken en handelen vanuit de Nederlandse of Europese pootaardappelteelt. Het gaat verder dan alleen export. Het is met name Gerard Backx die erop hamert dat een ton licentieteelt15 net zo belangrijk is als een ton verkoop. HZPC investeert veel in de ontwikkeling van goede rassen. De gedachte is dat deze rassen waarde toevoegen. Economische waarde én waarde in voedselzekerheid. Of rassen nu geteeld worden met geïmporteerd pootgoed of via een licentie
Vanaf dat moment neemt HZPC een leidende rol in licentieteelt. In 2023 telen licentienemers HZPCrassen op alle continenten. Naast de 600.000 pootaardappelen die HZPC jaarlijks verhandelt, kan hierbij 300.000 ton pootaardappelen uit licentieteelt worden opgeteld. De Verenigde Staten van Amerika, China en Zuid-Afrika zullen op dat moment de belangrijkste licentiegebieden zijn.
2023
In 2023 is het 125 jaar geleden dat Hette Hettema en Anne Fokkes van der Meer de oprichting van Handelshuis Hettema vieren op de verjaardag van Hette. Het is ook ruim 100 jaar geleden dat Jakob Wiersma een organisatie opricht voor de bevordering van het door haar leden geteelde zaaizaad en pootgoed: ZPC.
Gefeliciteerd!
Recente projecten
Als we naar de toekomst kijken, blijven we vasthouden aan de principes die HZPC al 125 jaar succesvol maken. Wij zullen blijven innoveren en investeren in nieuwe technologieën die ons in staat stellen te voldoen aan de steeds veranderende behoeften van onze klanten.
We hebben de afgelopen jaren hard gewerkt en een reeks innovatieve en impactvolle projecten opgeleverd. Van geavanceerde technologische oplossingen tot duurzame ontwikkelingsinitiatieven, deze projecten tonen onze expertise en inzet voor het vinden van creatieve oplossingen voor complexe uitdagingen. Hieronder vind je een selectie van onze lopende projecten.
Voedselzekerheid vergroten in moeilijk bereikbare gebieden. Dat is een van de ideeën achter een belangrijke aardappelinnovatie van HZPC: hybride aardappelveredeling. Deze innovatie is al vele jaren in ontwikkeling. We verwachten vanaf 2025 onze eerste hybride aardappelrassen te introduceren in Sub-Sahara Afrika en Azië.
In 2020 startte HZPC Americas het meerjarig project Potato Glory met het University of Massachusetts Dining Program (UMass) om onderzoek te doen en voorlichting te geven over aardappelen aan studenten en medewerkers. Het mes snijdt aan twee kanten: UMass leert meer over de aardappel en HZPC krijgt meer inzicht in overtuigingen en gedrag als het om aardappelconsumptie gaat.
China is een land dat op meerdere vlakken razendsnel groeit. China is de grootste aardappelproducent ter wereld. Door de komst van fastfoodketens eind jaren ‘90 groeit de vraag ook naar andere soorten aardappelen. HZPC investeert als eerste buitenlandse veredelaar in China, om via het licentiemodel met het land mee te groeien.